Afrykański pomór świń (African Swine Fever – ASF) to szybko szerząca się, zakaźna choroba wirusowa, na którą podatne są świnie domowe, świniodziki oraz dziki. W przypadku wystąpienia ASF w stadzie dochodzi do dużych spadków w produkcji: zakażenie przebiega powoli i obejmuje znaczny odsetek zwierząt w stadzie, przy czym śmiertelność zwierząt sięga nawet 100%.
Zgodnie z WOAH przyjmuje się, że okres inkubacji choroby wynosi 15 dni (okres inkubacji w środowisku naturalnym: 4-19 dni, w przypadku choroby o ostrym przebiegu: 3-4 dni).
Wirus jest wyjątkowo odporny na działanie niskich temperatur i zachowuje właściwości zakaźne we krwi, kale, tkankach (zwłaszcza surowych, niedogotowanych produktów z mięsa wieprzowego lub dzików) przez okres nawet 3-6 miesięcy.
Ludzie nie są wrażliwi na zakażenie wirusem ASF, w związku z czym choroba ta nie stwarza zagrożenia dla ich zdrowia lub życia.
Drogi zakażenia
Najczęstszym sposobem zakażenia zwierząt jest bezpośredni lub pośredni kontakt ze zwierzętami zakażonymi. Rozprzestrzenianie się wirusa jest stosunkowo łatwe za pośrednictwem osób i pojazdów odwiedzających gospodarstwo, skażonego sprzętu i narzędzi, zwierząt mających swobodny dostęp do gospodarstwa (gryzonie, koty, psy), jak również przez skażoną paszę, wodę oraz skarmianie zwierząt odpadami kuchennymi (zlewkami) zawierającymi nieprzetworzone mięso zakażonych świń lub dzików.
Objawy ASF
Objawy afrykańskiego pomoru świń mogą być niespecyficzne, podobne do innych chorób lub zatruć, mogą być różne w różnych stadach. Następujące objawy zawsze powinny zaniepokoić hodowcę:
- nagłe padnięcia świń – ASF w stadzie świń może niekiedy objawić się jedynie nagłymi padnięciami, bez innych objawów towarzyszących,
- wzrost wewnętrznej ciepłoty ciała (do 40,5-42°C), któremu mogą nie towarzyszyć inne symptomy (gorączkujące świnie mają czasem zachowany apetyt, poruszają się na ogół normalnie),
inne objawy kliniczne, które mogą dołączyć do gorączki:
- sinica skóry uszu, brzucha i boków ciała,
- drobne, lecz liczne wybroczyny w skórze,
- zaczerwienienie skóry widoczne zawłaszcza na końcach uszu, ogona i kończynach,
- duszność,
- pienisty wypływ z nosa,
- wypływ z worka spojówkowego,
- biegunka – często z domieszką krwi,
- wymioty, niedowład zadu,
- objawy nerwowe w postaci podniecenia, drgawek mięśni i skurczów kloniczno-tonicznych,
- ronienia u prośnych macior,
- niekiedy gorączce mogą towarzyszyć posmutnienie, utrata apetytu, szybkie i trudne oddychanie oraz zaleganie wydaliny z nosa i oczu, wymioty, zaparcia, krwista biegunka, przed śmiercią może nastąpić śpiączka, która pojawia się jeden do siedmiu dni po wystąpieniu pierwszych objawów klinicznych.
Informacja o niepokojących objawach chorobowych lub padnięciach świń powinna być niezwłocznie przekazana do powiatowego lekarza weterynarii.
W związku z występowaniem ASF w Polsce na terytorium kraju zostały wyznaczone obszary objęte różnymi restrykcjami:
- obszar objęty ograniczeniami III (kolor czerwony na mapie),
- obszar objęty ograniczeniami II (kolor różowy na mapie),
- obszar objęty ograniczeniami I (kolor niebieski na mapie).
Mapa ognisk ASF w Polsce oraz aktualny zasięg obszarów objętych restrykcjami (zgodnie z rozporządzeniem wykonawczym Komisji (UE) 2022/2568 z 21 grudnia 2022r.) dostępne są pod adresem
https://bip.wetgiw.gov.pl/asf/mapa/
Komunikaty dotyczące afrykańskiego pomoru świń dostępne są na stronie:
https://www.wetgiw.gov.pl/main/asf
Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 10 sierpnia 2021 r. w sprawie środków podejmowanych w związku z wystąpieniem afrykańskiego pomoru świń (Dz. U. z 2021 r. poz. 1485 na obszarach tych obowiązują ograniczenia w możliwości przemieszczania świń, mięsa wieprzowego i innych produktów pozyskanych od świń oraz dzików i ich mięsa. Rozporządzenie jest dostępne pod adresem:
https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20210001485
Zgodnie z ww. rozporządzeniem w związku z wystąpieniem afrykańskiego pomoru świń w gospodarstwach położonych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej:
nakazuje się:
- utrzymywanie świń w odrębnych, zamkniętych pomieszczeniach, w których są utrzymywane tylko świnie, mających oddzielne wejścia oraz niemających bezpośredniego przejścia do innych pomieszczeń, w których są utrzymywane inne zwierzęta kopytne,
- zabezpieczenie budynku, w którym są utrzymywane świnie, przed dostępem zwierząt wolno żyjących i domowych,
- wyłożenie mat dezynfekcyjnych przed wejściami do pomieszczeń, w których są utrzymywane świnie, i wyjściami z tych pomieszczeń, przy czym szerokość wyłożonych mat powinna być nie mniejsza niż szerokość danego wejścia lub wyjścia, a długość – nie mniejsza niż 1 m, a także stałe utrzymywanie tych mat w stanie zapewniającym skuteczność działania środka dezynfekcyjnego,
- karmienie świń paszą zabezpieczoną przed dostępem zwierząt wolno żyjących i domowych,
- prowadzenie rejestru wjeżdżających na teren gospodarstwa środków transportu do przewozu świń, paszy lub produktów ubocznych pochodzenia zwierzęcego w rozumieniu art. 3 pkt 1 w związku z art. 2 ust. 2 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1069/2009 z dnia 21 października 2009 r. określającego przepisy sanitarne dotyczące produktów ubocznych pochodzenia zwierzęcego i produktów pochodnych, nieprzeznaczonych do spożycia przez ludzi, i uchylającego rozporządzenie (WE) nr 1774/2002 (rozporządzenie o produktach ubocznych pochodzenia zwierzęcego) (Dz. Urz. UE L 300 z 14.11.2009, str. 1, z późn. zm.3)), zwanych dalej „produktami ubocznymi pochodzenia zwierzęcego”, oraz rejestru wejść osób do pomieszczeń, w których są utrzymywane świnie,
- sporządzenie przez posiadaczy świń spisu posiadanych świń z podziałem na prosięta, warchlaki, tuczniki, lochy, loszki, knury i knurki oraz bieżące aktualizowanie tego spisu,
- wykonywanie czynności związanych z obsługą świń wyłącznie przez osoby, które wykonują te czynności tylko w danym gospodarstwie,
- stosowanie przez osoby wykonujące czynności związane z obsługą świń, przed rozpoczęciem tych czynności, środków higieny niezbędnych do ograniczenia ryzyka szerzenia się afrykańskiego pomoru świń, w tym mycie i odkażanie rąk oraz oczyszczanie i odkażanie obuwia,
- używanie przez osoby wykonujące czynności związane z obsługą świń odzieży ochronnej oraz obuwia ochronnego przeznaczonych wyłącznie do wykonywania tych czynności,
- bieżące oczyszczanie i odkażanie narzędzi oraz sprzętu wykorzystywanych do obsługi świń,
- uniemożliwienie osobom postronnym wchodzenia do budynków, w których są utrzymywane świnie,
- wdrożenie programu monitorowania i zwalczania gryzoni;
zakazuje się:
- karmienia świń zielonką lub ziarnem pochodzącymi z obszarów wymienionych w ust. 7 części II załącznika I do rozporządzenia wykonawczego Komisji (UE) 2021/605 z dnia 7 kwietnia 2021 r. ustanawiającego szczególne środki zwalczania afrykańskiego pomoru świń (Dz. Urz. UE L 129 z 15.04.2021, str. 1, z późn. zm.4)), zwanych dalej „obszarami objętymi ograniczeniami II”, oraz wymienionych w ust. 5 części III załącznika I do rozporządzenia wykonawczego Komisji (UE) 2021/605 z dnia 7 kwietnia 2021 r. ustanawiającego szczególne środki zwalczania afrykańskiego pomoru świń, zwanych dalej „obszarami objętymi ograniczeniami III”, chyba że tę zielonkę lub to ziarno poddano obróbce w celu unieszkodliwienia wirusa afrykańskiego pomoru świń lub składowano w miejscu niedostępnym dla dzików co najmniej przez 30 dni przed ich podaniem świniom,
- wykorzystywania w pomieszczeniach, w których są utrzymywane świnie, słomy na ściółkę dla zwierząt pochodzącej z obszarów objętych ograniczeniami II i obszarów objętych ograniczeniami III, chyba że tę słomę poddano obróbce w celu unieszkodliwienia wirusa afrykańskiego pomoru świń lub składowano w miejscu niedostępnym dla dzików co najmniej przez 90 dni przed jej wykorzystaniem,
- wnoszenia i wwożenia na teren gospodarstwa, w którym są utrzymywane świnie, zwłok dzików, tusz dzików, części tusz dzików i produktów ubocznych pochodzenia zwierzęcego pochodzących z dzików oraz materiałów i przedmiotów, które mogły zostać skażone wirusem afrykańskiego pomoru świń,
- wykonywania czynności związanych z obsługą świń przez osoby, które w ciągu ostatnich 48 godzin uczestniczyły w polowaniu na zwierzęta łowne lub odłowie takich zwierząt.
W przypadku gdy świnie lub utrzymywane w warunkach fermowych dziki lub świniodziki są utrzymywane w gospodarstwie w systemie otwartym:
- wybieg zabezpiecza się podwójnym ogrodzeniem o wysokości wynoszącej co najmniej 1,5 m, związanym na stałe z podłożem;
- każdy wjazd i każde wejście na wybieg oraz wyjazd i wyjście z wybiegu zabezpiecza się matą dezynfekcyjną, stale utrzymywaną w stanie zapewniającym skuteczność działania środka dezynfekcyjnego, której szerokość nie powinna być mniejsza niż:
– szerokość danego wejścia i wyjścia, a długość – nie mniejsza niż 1 m oraz
– szerokość wjazdów i wyjazdów, a długość – nie mniejsza niż obwód największego koła środka transportu wjeżdżającego na ten wybieg lub wyjeżdżającego z tego wybiegu.
Na obszarach wymienionych w ust. 7 części I załącznika I do rozporządzenia wykonawczego Komisji (UE) 2021/605 z dnia 7 kwietnia 2021 r. ustanawiającego szczególne środki zwalczania afrykańskiego pomoru świń, zwanych dalej „obszarami objętymi ograniczeniami I”, obszarach objętych ograniczeniami II i obszarach objętych ograniczeniami III nakazuje się wyłożenie mat dezynfekcyjnych odpowiednio przed:
- wejściami do gospodarstwa, w którym są utrzymywane świnie, i wyjściami z tego gospodarstwa,
- wjazdami do gospodarstwa, w którym są utrzymywane świnie, i wyjazdami z tego gospodarstwa
a także stałe utrzymywanie wyłożonych mat w stanie zapewniającym skuteczność działania środka dezynfekcyjnego.
Materiały informacyjne:
https://www.youtube.com/watch?v=DN1Q2_PlziY
https://www.youtube.com/watch?v=NYJLrGwFW9s
https://www.youtube.com/watch?v=O2dWXUfi1CQ
Więcej materiałów dotyczących afrykańskiego pomoru świń dostępne jest na stronie:
https://www.wetgiw.gov.pl/nadzor-weterynaryjny/afrykanski-pomor-swin
Ponadto Powiatowy Lekarz Weterynarii w Opatowie apeluje do wszystkich mieszkańców powiatu opatowskiego i osób przyjezdnych o zgłaszanie do Powiatowego Inspektoratu Weterynarii w Opatowie znalezienia zwłok padłych dzików. Wirus ASF może przez długi czas utrzymywać się w zwłokach padłych dzików, dlatego powinny być one usuwane ze środowiska. Pojęcie „padłe dziki” oznacza zwłoki dzików (w tym dzików zabitych w wypadkach komunikacyjnych) świeże lub w dowolnym stadium rozkładu, w tym również kości dzików. Znajdowanie i usuwanie ze środowiska martwych dzików, potencjalnie zakażonych ASF jest najważniejszym elementem zwalczania afrykańskiego pomoru świń.
Opracowanie: PIW w Opatowie.